Vergi uyumu şirketler için kolaylaşsa da yeni veriler beyan sonrası zorluklara işaret ediyor

Dünya Bankası ve PwC işbirliğinde gerçekleştirilen ‘Vergi Ödemeleri 2017 Raporu’na göre dünya çapındaki ekonomiler, şirketler üzerindeki vergi uyumu yükünü basitleştirme ve hafifletme yönünde aşama kaydetmeye devam ediyor. Raporda gelişmekte olan ülkelerin KDV iadesinde sürenin hala uzun olduğuna dikkat çekiliyor. Türkiye’nin de incelendiği rapora göre Türkiye, yaptığı iyileştirmelere karşın vergi kolaylığında 61’inci sıradan 128’e geriledi.

Dünya Bankası tarafından PwC işbirliğiyle hazırlanan ‘Vergi Ödemeleri 2017 Raporu’, tüm ülkelere bir örnek olay üzerinden sorulan sorulara verilen cevaplar üzerinden hazırlandı. İçinde Türkiye’nin de olduğu raporda PwC dışında başka kurumların verdikleri yanıtlar da dikkate alınıyor. Vergi Ödemeleri 2017 Raporu, 190 ekonomideki vergi ödeme kolaylığını inceliyor. Rapor, her bir ekonomideki şirket vergilendirmesini ve örnek orta ölçekli yerel bir şirketi örnek alarak modelliyor. Rapora göre, dünya çapında toplam vergi oranı 0,1 puan azalarak yüzde 40,6’ya düştü. Vergi uyumu için harcanması gereken zaman 8 saat kısaldı ve 251 saate geriledi. Ödenen vergi sayısı ise yüzde 0,8 azalarak 25 oldu. Geçmiş yıllara göre daha geniş bir analizle hazırlanan rapora göre, bazı ekonomilerde katma değer vergisi ve kurumlar vergisi beyannamesi için beyan sonrası süreçler, şirketlerin uyum göstermesi gereken zor ve uzun bir hale gelmiş olabilir. Bazı durumlarda süreçlerin uzunluğu bir yıldan uzun süren nakit akışı ve şirketlerde idari gecikmeler yaratabiliyor. Küresel ortalama uyum süresindeki 8 saatlik azalma, elektronik vergi sistemlerinde ve özellikle Brezilya’da uygulanan yeniden yapılandırmaların sonucundaki iyileştirmeler sayesinde önceki yıllara oranla sürenin daha fazla kısalmasını sağladı. Aynı şekilde ödeme alt göstergesindeki düşüş, geçtiğimiz yıldaki vergi yeniden yapılandırılmasındaki en yaygın özellik olan elektronik beyan ve ödeme sistemlerinin kullanılması sayesinde gerçekleşti.

Elektronik sistemler yaygınlaştı

44 ekonomide vergilerin artması ve 38 ekonomide azalması sonucunda, toplam vergi oranında küçük bir azalma meydana geldi. Ayrıca diğer vergilerdeki azalış, hem kar hem de iş gücü üzerinden alınan vergilerdeki küçük artışla dengelendi. Küresel olarak geçmiş yıldaki vergi yeniden yapılandırmalarının en yaygın özelliği, vergi beyanı ve ödemeleri için elektronik sistemlerin kullanılmaya başlanması veya iyileştirilmesiydi. Dünya çapındaki 26 ekonomi, bu değişiklikleri uyguladı. En büyük değişikliği ödeme sayısını 26’dan 11’e çeken Jamaika gösterdi. Rapor kapsamında bu yıl ilk kez yapılan araştırmada şirketler için en zorlayıcı işlemler, vergi beyannamesi sonrası vergi idareleriyle gerçekleştirdikleri işlemler olarak ortaya çıktı. Süreçler, bir yetki alanından diğerine önemli derecede değişiyor.

Gelişmekte olan ülkelerde KDV ödemesi uzun sürüyor

Rapora göre 162 ekonomide KDV sistemi bulunurken, 93 ekonomide ise KDV iadesi sistemi mevcut. Şirketlerin nakit akışı zorluğu yaşamaması için hızlı ve etkili süreç önem arz ederken KDV iade sistemi bulunan ekonomilerde iade talebinde bulunmak 14 saatin biraz üstünde sürüyor. Ancak iadeyi alabilmek için 5 ayı aşkın süre (yaklaşık 22 hafta) beklenmesi gerekiyor. Rapordaki sonuçlara göre, yüksek gelirli ekonomilerde KDV iadesine uyum göstermek (yaklaşık 8 saat), düşük gelirli ekonomilere göre (yaklaşık 27 saat) daha kısa zaman alıyor. KDV iadesi, ekonomilerin yüzde 70’inde denetim ihtiyacı ortaya çıkarıyor ve bunların yarısından fazlasında (yüzde 58) kapsamlı bir denetim gerçekleştiriliyor. Çalışma, 180 ekonominin 2015 yılında kurumlar vergisine tabi olduğunu gösteriyor. Kurumlar vergisi beyannamesinde isteğe bağlı düzeltmelerin yapılması, bu ekonomilerin 74’ünde vergi denetimine yol açmasını olası hale getiriyor. Örneğin şirketin kurumlar vergisi beyannamesinde hata düzeltmesi ortalama 17 saat sürüyor. Vergi idaresi denetim talebinde bulunursa, denetimi sonuçlandırmak 17 haftadan biraz daha uzun sürüyor. Düşük gelirli ve yüksek gelirli ülkeler arasındaki farkı inceleyen çalışma, düşük gelirli ülkelerin kurumlar vergisindeki hataları düzeltme prosedürlerine uymasının iki kat daha fazla zamanaldığını ve düşük gelirli ülkelerin denetim gerçekleştirmesi ihtimalinin iki kat daha fazla olduğunu gösteriyor.

Hükümetleri iyileştirmeye teşvik edebilir

Raporun ortaya çıkardığı sonuçları değerlendiren Dünya Bankası Grubu Gelişme Ekonomisi sorumlusu ve Küresel Göstergeler Grubu Direktörü, Augusto Lopez-Claros, “Bugüne kadar beyan sonrası prosedürlerin maliyeti hakkında pek az bilgi vardı. Yeni beyan sonrası endeks, dünyanın farklı yerlerindeki vergi idarelerinin KDV iadeleri ve kurumlar vergisi denetimleri konusunda önemli ölçüde farklı yaklaşımlara sahip olduğunu gösteriyor” dedi. Claros, yeni verilerin hükümetlere, bu prosedürlerin şirketler üzerindeki etkisini daha iyi anlama fırsatı vereceğini ve hükümetleri şirketlerin iş yapabilmesini kolaylaştırmak adına bu prosedürleri yeniden yapılandırmaya veya iyileştirmeye teşvik edeceğini umduğunu da dile getirdi. PwC Türkiye Vergi Hizmetleri Lideri Zeki Gündüz rapor sonuçlarını şöyle değerlendirdi: “Kamu harcamalarına fon yaratabilmek için hükümetler üzerinde vergi gelirlerini artırmalarına yönelik bir baskı olduğunun bilincinde olsak da rapor, birçok ekonomide devletlerin ve vergi idarelerinin şirketlere vergi ödemesi konusunda kolaylık sağlayabileceğini gösteriyor. Bu kolaylığa KDV iadesi talebinde bulunma veya kurumlar vergisi teftişiyle başa çıkma becerisi de dahil. Daha etkili vergi sistemleri işletmeler için yararlı ve ekonomik gelişme ve yatırımı teşvik ederler.”

Türkiye ile ilgili sonuçlar

Raporda Türkiye’nin vergi sistemi de incelendi. Öne çıkan başlıklar şöyle:

- Türkiye’deki işletmelerin ödedikleri toplam vergi oranı yüzde 41,1. Bu oran geçtiğimiz yıl da benzer düzeyde yüzde 40,9’du. Bu oranı; yüzde 18,2 ile gelir vergisi (2015: Yüzde 17,9), yüzde 19,9 ile istihdam vergisi (2015: Yüzde 19,9) ve yüzde 3,1 ile diğer vergiler (2015: Yüzde 3,1) oluşturuyor.

-İşletmelerin vergi ödemeleri için harcadıkları zamanda gerileme yaşandı. 2016 verilerine göre, bir şirket yılda 226 saatini vergi ödemelerine harcarken 2017 raporuna göre bu rakam 217 saate geriledi. Harcanan zamanı, 46 saatle kurumlar vergisi (2016: 49), 80 saatle istihdam vergileri (2016: 80) ve 91 saatle tüketim vergileri oluşturuyor.

Türkiye 61’den 128’inci sıraya geriledi

PwC Türkiye Vergi Hizmetleri Lideri Zeki Gündüz Türkiye ile ilgili ortaya çıkan tabloyu şöyle değerlendirdi:

“Türkiye’deki şirketlerin vergi ödemeleri için harcadığı zamanın azalması vergi ödemelerinin kolaylığı açısından önemli bir gelişme. Bununla birlikte diğer ülkelerin de bu alanda çok önemli adımlar attığına şahit oluyoruz. Türkiye mevcut durumdaki iyileşmeye rağmen vergi ödemeleri kolaylığında geçtiğimiz yıl 189 ülke arasında 61. sıradayken bu yıl 128. sıraya geriledi. Bu sıralamada bu yıl ilk defa değerlemeye alınan vergi hatalarını düzeltme (vergi inceleme dahil) süreci ile devreden KDV’ye iade imkanının mevzuatımızda ‘istisna’ ve ‘düşük oran’ gibi durumlarla sınırlı olmasının rolünün büyük olduğunu tahmin ediyoruz. Diğer bir deyişle, Türkiye aslında büyük gelişmeler gösterdiği bir dönemde yeni dikkate alınan kriterler ve diğer ülkelerdeki agresif iyileştirme çabaları nedeniyle, çabası ile uyumlu bir sıraya yerleşemediğini müşahade ediyoruz.”